पिंक चड्डी कॅम्पेन

-“घरी लवकर परत ये! मुलींनी रात्री अपरात्री घराबाहेर राहणं बरं दिसत नाही! लोक काय म्हणतील?”

-“हे कसले तोकडे कपडे घातलेस.. लोकांच्या नजरा वाईट असतात!”

-“सलवार कमीज वर ओढणी घेच हं.. बरं दिसत नाही”

ही वाक्य मुलींनी सततच ऐकली असतील, आणि अनेक मुलांनी घरचे मोठे लोक आपल्या बहिणींना ही वाक्य सांगतानाही नक्कीच ऐकलं असेल..

पण म्हणजे हे खरंच आहे का? पुरुष मुलींना त्रास देतात, छेड काढतात करण मुलींचे कपडे तोकडे, पुरुषांच्या भावना चाळवणारे असतात? अरे मग स्वत:च्या भावना आवरा ना... हे म्हणजे चोराने “मी चोरी केली कारण मला तुमच्या घराने चोरी करायला प्रवृत्त केलं! तुम्ही घर बदला, म्हणजे मी चोरी करणार नाही!” असं म्हणण्याइतकं हास्यास्पद आहे!

६ फेब्रुवारी २००९ साली मंगलोरमध्ये काही श्रीराम सेनेच्या काही स्वघोषित ‘संस्कृती रक्षकांनी’ पबस् मध्ये जाणाऱ्या मुलामुलींवर हल्ले केले. का? तर पब ही भारतीय संस्कृती नाही. आणि मुलींनी तिथे जाणं हे भारतीय संस्कृतीवर घाला आहे. या पुढे त्यांनी “‘व्हेलेंटाईन्स डे’ला जर कोणी मुलगा मुलगी एकत्र फिरताना दिसले तर त्यांचं लग्न लावून देऊ” अशी घोषणाही केली. या प्रकाराला तेहेलका मासिकाच्या निशा सुझन यांनी उत्तर द्यायचं ठरवलं. त्यांना या विद्वेषाचा सामना प्रेमाने करायचा ठरवला. त्यांनी त्यांच्या श्रीराम सेनेच्या प्रमोद मुतालिक यांच्या कार्यालयात १४ फेब्रुवारीला प्रेमाचं प्रतिक म्हणून गुलाबी चड्ड्या पाठवायचं ठरवलं. फेसबुक आणि ट्विटरच्या माध्यमातून ही बातमी वाऱ्यासारखी पसरली. ‘व्हेलेंटाईन्स डे’च्या दिवशी शहरभरातून आलेल्या गुलाबी चड्ड्यांचे ढीग त्यांच्या कार्यालयात बघायला मिळाले.

देशभरातल्या अनेक लोकांना ही पद्धत आवडली. या अशा वेगळ्याच प्रकारच्या आंदोलनाला देशभरातून प्रतिसाद मिळाला. अनेकांनी पुढचे अनेक दिवस आपापल्या शहरातून कुरियरने चड्ड्यांचे गठ्ठे पाठवायला सुरवात केली. या अशा शांततापूर्वक पण अतिशय अपमानास्पद आंदोलनाला कंटाळून शेवटी मुतालिक यांनी या आंदोलकांशी चर्चा करून या समस्येवर तोडगा काढण्याची तयारी दर्शवली.

याच वर्षी १२ जानेवारीला बंगळूरूमध्ये काही पुरुषांनी मुलींवर बाह्य रंगरुपावरून टीका टिपण्णी करण्याच्या मानसिकतेला आपला विरोध आणि महिलांच्या सुरक्षेसाठी देशभर चाललेल्या आंदोलनांमध्ये आपला सहभाग दर्शवला. बंगळूरूच्या प्रसिद्ध कब्बन पार्कमध्ये हे २५-३० तरुण मुलींच्या वेशात- म्हणजे अगदी स्कर्ट ब्लाउज वगैरे घालून उभे राहिले.

अहो, पण मुलींवर होणाऱ्या अत्याचारांसाठी मुलींनाच दोषी ठरवायचं हा प्रकार फक्त आपल्या भारतातच नाही तर साऱ्या जगात घडतो आहे. असंच काहीसं २०११ साली कॅनडामध्ये घडलं. टोरांटोमधल्या योर्क युनिवर्सिटी मध्ये स्वसंरक्षणावर एक परिसंवाद आयोजित करण्यात आला होतं. या परिसंवादात मायकल सांगीनेटी या पोलिस अधिकाऱ्याने “जर बायकांना त्यांच्यावर होणारे अत्याचार टाळायचे असतील तर त्यांनी एखाद्या वेश्ये सारखे कपडे घालणं बंद केलं पाहिजे” असं विधान केलं. एखाद्या पोलिस अधिकाऱ्याकडून होणारं हे विधान निश्चितच पटण्यासारखं नव्हतं. या कार्यक्रमाच्या संयोजिका सोनिया बारनेट आणि हेदर हार्विस यांनी याच शब्दात उत्तर द्यायचं ठरवलं. त्यांनी आयोजन केलं एका ‘स्लट वॉक’चं. या मोर्चात मुलींनी ‘वाईट चालीच्या मुलींचे कपडे’ ज्याला म्हणतात असे कपडे घालून येणं अपेक्षित होतं. सोनियाच्या मते स्त्रियांना कायमच त्यांच्या बाह्य रूपावरून जोखलं जातं. हा ‘स्लट वॉक’ या पुरुषी मानसिकतेच्या विरोधात आयोजित केला होता. पुढे जगभरातल्या अनेक शहरांमध्ये असे वॉकस् आयोजित केले गेले.

- प्रज्ञा शिदोरे

(दि. ८ फेब्रुवारी २०१३ च्या दै. लोकमतच्या ऑक्सिजन पुरवणीमध्ये प्रसिद्ध http://onlinenews1.lokmat.com/staticpages/editions/today/main/DetailedNews-All.php?nid=OxygenEdition-57-1-08-02-2013-606bc&ndate=2013-02-08&editionname=oxygen)